Ազատեկ

Հնագիտական հետազոտությունները և գյուղում պահպանված մշակութային արժեքների մնացորդները ենթադրել են տալիս, որ Ազատեկը հին Ազատ գյուղն է: Գյուղամիջի Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցու մուտքի ճակատաքարի արձանագրությունից երևում է, որ եկեղեցին կառուցվել է Ազատեկի գյուղական հասարակության կողմից, Հակոբ չորրորդ կաթողիկոսի ժամանակ, 17-րդ դարի 2-րդ կեսին և վերակառուցվել է 19-րդ դարի 30-ական թվականներին: Եկեղեցու պատերի և մույթերի մեջ օգտագործված են հին տապանաքարեր և խաչքարեր` արձանագրության մնացորդներով, որոնք բնորոշ են 13-14-րդ դարերին: 

Իր յուրահատուկ և բարդ կառուցվածքով պատմամշակույթային մեծ արժեք է ներկայացնում գյուղի կենտրոնում գտնվող աղբյուրը, որի շուրջն էլ 1828 թվականին հիմնել են գյուղը:

Գյուղում պահպանվել են Սմբատաբերդ հին բերդի ավերակները, Սբ. Հակոբ եկեղեցին (գյուղից 2 կմ արևմուտք, 1623 թ.), Սբ. Ստեփանոս եկեղեցին Սբ. Գևորգ (3 կմ հյուսիս-արևելք, X դար), Սբ. Վառվառա (1,5 կմ հարավ), Սբ. Հովհաննես (2 կմ արևմուտք, XIX դ.), Բառոժի (3 կմ հյուսիս-արևմուտք), Շողակաթ (գյուղի արևելյան մասում, XIX դար) մատուռները, 13-14 դարերի խաչքարեր և Սբ. Ենոք սրբատեղին (X դար)։